Stel: je zit lekker relaxt in het vliegtuig op weg naar een prachtige vakantiebestemming. Als je bijna op de plaats van bestemming bent, hoor je ineens bovenstaand zinnetje door de luidsprekers. Ik denk toch dat veel mensen dan een ongemakkelijk gevoel zullen krijgen. De automatische piloot? Moet die landing niet geregeld worden door iemand die met zijn volledige aandacht en focus bewuste keuzes kan maken naar aanleiding van de plaatselijke omstandigheden om een veilige landing te garanderen?
Jij hebt ook zo’n automatische piloot.
En die zet je veel vaker aan dan je je realiseert. Mensen zijn van nature gewoontedieren en doen zaken graag keer op keer op dezelfde manier. In het begin doe je dat misschien nog bewust, maar als je een paar keer een goed resultaat hebt behaald, gaat al snel de automatische piloot aan. We denken niet meer (bewust) na en handelen ‘als vanzelf’.
Met zo’n automatische piloot is op zich niks mis, zolang alle omstandigheden exact hetzelfde blijven. Maar hoe vaak zijn omstandigheden nu echt exact gelijk? Dat komt vrijwel alleen in laboratoriumexperimenten voor, waar men er juist expres op toe ziet dat alle omstandigheden gelijk blijven.
Je bent toch geen robot?
Ook binnen bedrijven gaat heel veel op de automatische piloot. Vraag maar eens aan iemand die al lang bij een bedrijf werkt, waarom hij een bepaalde handeling op de manier doet waarop hij het doet. Vaak zal je als antwoord krijgen: ‘Dat doe ik al jaren zo.’ Het is een gewoonte geworden en er wordt niet meer bewust nagedacht of iets sneller, beter of makkelijker kan. Door routine gaan we vaak op de automatische piloot werken en denken we niet meer na over ‘wat’ we nu precies doen, laat staan dat we nadenken over ‘waarom’ we iets doen. Als we niet meer weten ‘waarom’ we dingen doen, dan zijn we dus feitelijk doelloos bezig. En doelloosheid stompt af en maakt je als het ware tot robot. Het gevaar van werken op deze manier is dat je dus heel makkelijk vervangbaar bent. Denk maar eens aan de recente aandacht voor verdere robotisering. Als werk doelloos gedaan wordt, en dus niet continu kritisch bekeken wordt om verbeteringen door te voeren, dan kan een robot het vaak net zo makkelijk doen en uiteindelijk ook veel goedkoper.
Ieder mens is uniek
Vooral in de interactie met anderen gaat het vaak mis. Iedere persoon is uniek en zal dus op gelijke input anders reageren. En dat vergeten we nogal eens. Eigenlijk is iedere interactie met iemand anders dus uniek. Hier geldt dus ook heel sterk de spreuk uit de beleggingswereld: ‘resultaten uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst.’ Als we hier niet bewust mee omgaan, dan kan dat tot vervelende situaties leiden. Onbegrip en misverstanden zijn dan nog maar onschuldig, maar denk maar eens aan wat er met een vliegtuig kan gebeuren als die op de automatische piloot zou moeten landen.
Ben je bewust van wat je doet
De enige manier om te voorkomen dat je (te) veel op de automatische piloot doet is je bewust zin van wat je doet. Vraag je steeds af: waarom doe ik dit? Wat wil ik bereiken? Kan dat ook anders? Hoe zou het voor de ander zijn? Een automatische piloot is op zijn tijd best handig en rustgevend, maar zorg er altijd voor dat je op tijd bewust kan ingrijpen als zaken toch iets anders dreigen te lopen dan je verwacht had. En als het dan toch anders loopt dan verwacht, wijs dan niet meteen met een beschuldigende vinger naar een ander, maar ga eerst eens bij jezelf te rade of je niet op de automatische piloot handelde en of dat dan in die situatie wel zo handig was.
Ik ben benieuwd wat jij allemaal op de automatische piloot doet en voor welke zaken je de automatische piloot wat vaker uit gaat zetten.
Ik lees het graag in de ‘commentaren hieronder.
